Ngày 19 tháng 11 năm 2018, tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIV đã thông qua Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học năm 2018. Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2019. Nội dung của Luật có nhiều thay đổi theo hướng phù hợp với tình hình giáo dục đại học thực tế. Trong đó có một số điểm mới nổi bật sau:
Thứ nhất: Thay đổi về vấn đề cấp văn bằng giáo dục đại học
Theo quy định của Luật cũ (Luật GDĐH năm 2012) thì việc cấp văn bằng giáo dục đại học được cấp theo hình thức đào tạo. Cụ thể, tại Khoản 1 Điều 38 Luật Giáo dục đại học năm 2012 chỉ rõ: “Văn bằng giáo dục đại học được cấp cho người học sau khi tốt nghiệp một trình độ đào tạo theo một hình thức đào tạo…” Theo đó, các trình độ đào tạo của giáo dục đại học được thực hiện theo hai hình thức là giáo dục chính quy và giáo dục thường xuyên. Tuy nhiên, Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học năm 2018 lại có sự đổi mới là việc cấp văn bằng giáo dục đại học được cấp theo trình độ đào tạo: “ Văn bằng giáo dục đại học thuộc hệ thống giáo dục quốc dân bao gồm bằng cử nhân, bằng thạc sĩ, bằng tiến sĩ và văn bằng trình độ tương đương.
Người học hoàn thành chương trình đào tạo, đạt chuẩn đầu ra của trình độ đào tạo theo quy định, hoàn thành nghĩa vụ, trách nhiệm của người học thì được hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học cấp văn bằng ở trình độ đào tạo tương ứng”.
Có thể nhận thấy đây là một sự thay đổi lớn về cách nhìn nhận vào hoạt động đào tạo. Mặc dù thực tế, đã có nhiều ý kiến trái chiều và họ không đồng tình với việc không phân biệt bằng tại chức và bằng chính quy. Tuy nhiên, thiết nghĩ đây là sự thay đổi có chủ đích theo hướng tích cực của các chuyên gia làm luật. Sự thay đổi này phù hợp với tình hình phát triển chung của đất nước trong thời kỳ mới. Điều quan trọng ở đây là vấn đề chất lượng giáo dục, dù đào tạo ở hình thức nào cũng phải đảm bảo chất lượng để phục vụ thực tiễn công tác. Thay vì kỳ thị bằng tại chức chúng ta sẽ thay đổi tư duy về cách nhìn nhận, thay đổi trong cách quản lý và tổ chức giáo dục đối với hình thức này. Giám sát các khâu thi cử chặt chẽ, đảm bảo tính công bằng. Bởi lẽ, nếu đã không trọng dụng thì không nên đào tạo, nếu đào tạo chỉ để hợp thức hóa văn bằng chứng chỉ phục vụ cho cá nhân thì rõ ràng điều này sẽ mang đến một sự trì trệ không hề nhỏ đối với sự phát triển của đất nước. Điều quan trọng của sự thay đổi này là phải đảm bảo thực hiện chặt chẽ tất cả các khâu trong quá trình đào đạo, tránh gây mất công bằng trong nhà trường. Đảm bảo đủ kiến thức khi ra trường và có đủ năng lực để phục vụ cho đất nước.
Thứ hai: Thay đổi trong quy định về Hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học
Nếu như theo quy định của Luật cũ ((Luật GDĐH 2012) thì Hiệu trưởng do cơ quan nhà nước có thẩm quyền bổ nhiệm hoặc công nhận, nhiệm kỳ của Hiệu trưởng là 05 năm. Hiệu trưởng được bổ nhiệm và bổ nhiệm lại theo nhiệm kỳ và không quá hai nhiệm kỳ liên tiếp. (Khoản 1 Điều 20 Luật GDĐH 2012).
Tuy nhiên, Luật mới lại điều chỉnh như sau: Hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học công lập do hội đồng trường, hội đồng đại học quyết định và được cơ quan quản lý có thẩm quyền công nhận; hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học tư thục, cơ sở giáo dục đại học tư thục hoạt động không vì lợi nhuận do hội đồng trường, hội đồng đại học quyết định bổ nhiệm.
Nhiệm kỳ hoặc thời hạn bổ nhiệm của hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học do hội đồng trường, hội đồng đại học quyết định trong phạm vi nhiệm kỳ của hội đồng trường, hội đồng đại học. (Khoản 1 Điều 20 Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật GDĐH năm 2018).
Như vậy, đã có hai sự thay đổi: Một là quy định nhiệm kỳ của Hiệu trưởng là 05 năm đã được bỏ; Hai là Thẩm quyền bổ nhiệm Hiệu trưởng đã thay đổi. Trước đây, thẩm quyền bổ nhiệm Hiệu trưởng do cơ quan nhà nước có thẩm quyền bổ nhiệm hoặc công nhận còn bây giờ sẽ do hội đồng trường, hội đồng đại học quyết định.
Thứ ba: Bổ sung quy định về vấn đề mở ngành đào tạo
Theo đó, quy định mới được bổ sung là Trường sẽ không được tiếp tục tuyển sinh ngành đào tạo nếu như ngành đào tạo đó không đạt tiêu chuẩn chất lượng kiểm định. Vấn đề này được quy định tại Khoản 5 Điều 33 Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật GDĐH năm 2018 như sau: “Trước khi khóa đầu tiên tốt nghiệp, chương trình đào tạo phải được đánh giá chất lượng; ngay sau khi khóa đầu tiên tốt nghiệp, chương trình đào tạo phải được kiểm định theo quy định của Luật này. Trường hợp không thực hiện đánh giá, kiểm định hoặc kết quả đánh giá, kiểm định không đạt yêu cầu, cơ sở giáo dục đại học phải có trách nhiệm cải tiến, nâng cao chất lượng đào tạo, bảo đảm chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo, bảo đảm quyền lợi cho người học, không được tiếp tục tuyển sinh ngành đào tạo đó cho đến khi đạt tiêu chuẩn kiểm định chất lượng.”.
Đây là sự thay đổi mang tầm chiến lược cao, khẳng định được chất lượng đào tạo, sự đột phá của nền giáo dục nước nhà, khẳng định việc đào tạo để phục vụ đất nước, không đào tạo vì chạy đua theo thành tích, chạy đua theo kinh tế.
Thứ 4: Bổ sung quy định về chính sách của Nhà nước về phát triển giáo dục đại học
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học năm 2018 đã bổ sung thêm quy định: “Thu hút, sử dụng và đãi ngộ thích hợp để nâng cao chất lượng giảng viên; chú trọng phát triển đội ngũ giảng viên có trình độ tiến sĩ, giáo sư đầu ngành trong cơ sở giáo dục đại học”. (Khoản 7 Điều 12). Điều này phù hợp với tình hình và nhu cầu phát triển chung khi đất nước ta đang tồn tại thực trạng chảy máu chất xám. Việc thực hiện tốt chính sách này sẽ thu hút được nhiều nhân tài để phục vụ cho sự nghiệp giáo dục của nước nhà. Vấn đề này cũng được thể hiện trong Luật mới này khi bổ sung quy định đối với tiêu chuẩn của giảng viên “…Cơ sở giáo dục đại học ưu tiên tuyển dụng người có trình độ tiến sĩ làm giảng viên; phát triển, ưu đãi đội ngũ giáo sư đầu ngành để phát triển các ngành đào tạo”. (Khoản 3 Điều 54).
Thứ 5: Bổ sung quy định về việc gắn đào tạo với nhu cầu sử dụng lao động của địa phương
Thực tiễn thị trường lao động cho thấy, có những chương trình đào tạo chưa thực sự phù hợp với nhu cầu sử dụng của thị trường lao động, có những ngành thị trường cần nhưng cơ sở đào tạo chưa có. Để khắc phục bất cập đó Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học năm 2018 đã bổ sung thêm quy định đó là: “Căn cứ vào nhu cầu của địa phương và đề xuất của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cơ sở giáo dục đại học đóng trên địa bàn cung cấp các chương trình giáo dục thường xuyên, giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học…”. Như vậy, nếu địa phương có nhu cầu và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh đề xuất thì cơ sở giáo dục đại học đóng trên địa bàn cung cấp các chương trình giáo dục thường xuyên, giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học để đáp ứng yêu cầu thực tế của địa phương.
Trên đây là một số các điểm mới nổi bật của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học năm 2018. Những thay đổi trong Luật mới khẳng định được quyết tâm của nhà nước ta về thay đổi một nền giáo dục nhằm ươm mầm, tạo ra những nhân tài để phục vụ đất nước. Đáp ứng nhu cầu của xã hội và đào tạo đội ngũ con người chuẩn kiến thức và kỹ năng để hoàn thành nhiệm vụ chính trị trong thời kỳ đổi mới, thời kỳ phát triển và hội nhập quốc tế.
Lê Thị Thảo, Khoa Nhà nước và Pháp luật
Bản in