Ngày 19/8/1945 đã đi vào lịch sử vẻ vang của dân tộc Việt Nam như một mốc son chói lọi – Cách mạng Tháng Tám thành công, Nhà nước dân chủ công nông đầu tiên ở Đông Nam Á được thành lập, mở ra một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Từ đây nhân dân ta thoát khỏi xiềng xích nô lệ của thực dân phong kiến trở thành người làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của mình. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám là thắng lợi của tinh thần yêu nước và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc dưới sự lãnh đạo đúng đắn, tài tình của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại.

Sau thắng lợi ấy, nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đối mặt với những khó khăn được ví như “nghìn cân treo trên sợi tóc”, đòi hỏi phải có sự chung tay góp sức của quần chúng yêu nước. Nhà tư sản yêu nước Trịnh Văn Bô là một trong những cá nhân có đóng góp đặc biệt quan trọng cho những ngày đầu của cách mạng. Hòa trong không khí cả nước thi đua chào mừng kỷ niệm 75 năm Quốc khánh, thông qua bài viết này, tôi muốn được nhìn lại những cống hiến to lớn của ông để ghi nhớ công ơn một nhà tư sản dân tộc đã hết mình ủng hộ cách mạng trong giai đoạn đầu dựng nền dân chủ cộng hòa.

Trịnh Văn Bô (1914-1988), là  chủ của hiệu buôn tơ lụa nổi tiếng Trịnh Phúc Lợi tại số 48 Hàng Ngang, Hoàn Kiếm, Hà nội. Lúc sinh thời, ông có câu nói nổi tiếng:“Khi cần nuôi nền độc lập thì cống hiến tất cả”.  Được sự vận động của 2 cán bộ Việt Minh là hai anh em Tạ Văn Lưu và Tạ Văn Thực, ngày 14 tháng 11 năm 1944, hai vợ chồng ông bà cùng người con trai cả chính thức tham gia Việt Minh.

Đầu năm 1945, ông bà đã quyết định ủng hộ 1 vạn đồng Đông Dương, tương đương 25 cây vàng cho Mặt trận Việt Minh, khởi đầu sự nghiệp đóng góp tài chính khổng lồ của gia đình ông bà với Mặt trận Việt Minh. Sau lần đó, gia đình ông bà còn ủng hộ nhiều lần nữa. Tính đến trước Cách mạng tháng 8, gia đình họ Trịnh đã ủng hộ 8,5 vạn đồng Đông Dương, tương đương 212,5 cây vàng theo thời giá bấy giờ.

Sau Cách mạng tháng Tám, ông bà được ông Khuất Duy Tiến tiến cử vào Ban vận động Quỹ Độc lập. Gia đình ông bà đã tiếp tục ủng hộ Quỹ Độc lập 20 vạn đồng, tương đương 500 cây vàng. Ngoài ra, còn vận động thêm được hơn 1 triệu đồng Đông Dương cho Quỹ. Trong Tuần lễ Vàng, gia đình ông bà đã đóng góp 117 cây vàng và vận động ủng hộ thêm trên 1.000 cây vàng nữa. Bấy giờ, toàn bộ ngân khố của Chính phủ Cách mạng Lâm thời chỉ có 1.200.000 đồng Đông Dương, đa phần không thể lưu thông. Các tài liệu chính thức ghi nhận, chỉ riêng gia đình ông bà đã ủng hộ thêm cho chính phủ 5.147 lượng (cây) vàng, tương đương với 2.000.000 đồng Đông Dương (theo thời giá lúc đó).

Ngoài số vàng ủng hộ chính quyền cách mạng, ông bà còn hiến cả ngôi nhà 48 Hàng Ngang, để làm Nhà lưu niệm, ghi dấu tích nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh soạn thảo Tuyên ngôn Độc lập đọc tại lễ Quốc khánh 2/9/1945.

Khi chính phủ lâm thời về Hà Nội, ngôi nhà 48 Hàng Ngang của ông bà được dùng làm nơi làm việc của các lãnh đạo Việt Minh. Nơi đây, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng tiếp đãi các sĩ quan Mĩ OSS như Archimedes Patti và Allison Thomas bàn về việc giải giáp quân đội phátxít Nhật, cũng như viết hoàn chỉnh bản Tuyên ngôn Độc lập. Các y phục của các lãnh đạo Việt Minh trong ngày lễ Độc lập, hầu hết do gia đình ông bà cung cấp. Thậm chí các ông Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp đã mặc y phục của ông Bô trong ngày lễ Độc lập. Riêng chiếc áo cho Chủ tịch Hồ Chí Minh, vải may áo do hiệu buôn Phúc Lợi cung cấp.

Sau khi Pháp tái chiếm Đông Dương, ông tham gia công tác trong chính phủ kháng chiến tại Việt Bắc trong khi gia đình tản cư lên Cao Bằng. Mãi đến năm 1955, gia đình ông mới trở về Hà Nội. Ông được phân công giữ chức Phó Chủ tịch Ủy ban Hành chính Hà Nội cho đến ngày nghỉ hưu. Ông qua đời năm 1988 tại Hà Nội.

Cùng với các nhà tư sản dân tộc khác như Ngô Tử Hà, Đỗ Đình Thiện… có thể coi vợ chồng ông Trịnh Văn Bô là một hình mẫu doanh nhân Việt Nam tiêu biểu, một lòng một dạ phụng sự nền độc lập, tự do của dân tộc, dám hi sinh quyền lợi bản thân mà bất chấp hiểm nguy, nếu như bị mật thám phát hiện, coi như cơ đồ của cách mạng tan trong phút chốc.

Để ghi nhận những đóng góp to lớn của ông, sáng 5/12, với 100% đại biểu có mặt tán thành, HĐND thành phố Hà Nội biểu quyết thông qua nghị quyết về đặt tên, điều chỉnh độ dài một số đường, phố và công trình công cộng trên địa bàn thành phố năm 2018. Có 47 tuyến đường, phố được đặt tên và điều chỉnh độ dài. Trong đó có tuyến phố mang tên nhà tư sản Trịnh Văn Bô tại quận Nam Từ Liêm. Tuyến phố này dài 900m, rộng 50m, từ ngã tư giao cắt phố Nguyễn Văn Giáp và đoạn tiếp nối phố Trần Hữu Dực đến chân cầu vượt Xuân Phương.

Tác giả: Phạm Dũng

Khoa: Lý luận cơ sở

Bản in